اعتراضهای سراسری سال ۱۴۰۱ اعتراضات «زن زندگی آزادی» نیز نامیده میشود، طولانیمدتترین اعتراضات مردمی نقطه شروع آن جان باختن مهسا (ژینا) امینی در روز ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ .
صدها کشته از معترضان
پس از خاکسپاری مهسا امینی، اعتراضات در بسیاری از شهرهای ایران شکل گرفت؛ اعتراضاتی با سرکوب نیروهای حکومتی مواجه .
در نتیجه سرکوب اعترضات شمار زیادی از معترضان کشته ند؛ چه در نتیجه ضرب و جرح توسط نیروهای حکومتی و چه اصابت گلوله شلیک ه توسط آنها.
سازمان حقوق بشر ایران از کشته ن بیش از ۶۰۰ معترض در سرکوب اعتراضهای ۱۴۰۱ توسط نیروهای حکومتی خبر میدهد. از شمار قربانیان، رادیوفردا تا کنون موفق ه هویت حدود ۳۸۰ نفر را احراز و تأیید کند.
علاوه بر آن در جریان سرکوب اعتراضها، صدها تن از معترضان زخمی و صدها تن نیز باز و با احکام زندان صادر ه توسط دستگاه قضایی روبرو ند.
اظهارات مقامهای حکومتی
علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، حدود دو ماه پس از آغاز اعتراضها، یعنی روز ۲۸ آبان ۱۴۰۱، بر لزوم پایان دادن اعتراضها تأکید و خوار مجازات معترضان از سوی قوه قضائیه .
علی خامنهای در یک سخنرانی برای گروهی از مردم اصفهان، اعتراضات سراسری در ایران را «شرارت صحنهگردانان» نسبت داد و تهدید «بساط شرارت آنها جمع خواهد » و در ادامه نیز آنها را «حقیرتر» از آن توصیف بتوانند « نظام آسیب بزنند».
رهبر جمهوری اسلامی در ادامۀ سخنان خود با فاده از ادبیات رایج حاکمیت از اعتراضات عنوان «اغتشاشات» نام برد و گفت «صحنهگردانان، فریبخوردگان، عاملان جنایت و افراد پولگرفته» باید تفکیک و اندازۀ گناهشان مجازات شوند.
- ابراهیم رئیسی
ابراهیم رئیسی، رئیسجمهور، نیز روز ۲۹ آبان در جلسۀ هیئت دولت خوار «برخورد قاطع» با معترضان .
او در سخنان خود گفت: «برخورد قاطع دستگاههای مسئول با آشوبگران مطابق قانون و ممانعت از آسیبرسانی تروریستها و اغتشاشگران جان و مال مردم و خو همگانی باید فوریت انجام برسد».
مقامهای حکومتی ایران هر اعتراضی را «اغتشاش» و معترضان را «اغتشاشگر» مینامند.
ابراهیم رئیسی همچنین با متهم ن کشورهای غربی ایستادن پشت اعتراضها، از وزارت خارجه خو تا گفته او «از راههای دیپلماتیک و حقوقی، تمهیدات لازم را برای خنثیسازی و مقابله با فتنههایی از خارج کشور طراحی و پیگیری میشوند، کار گیرد».
در پی سخنان ابراهیم رئیسی دربارۀ اعتراضات، وزارت کشور دوم مهرماه با صدور بیانیهای اعتراضها را «غیرقانونی» توصیف .
بیانیه همچنین مردم معترض را «تخریب اموال عمومی»، «حمله ماشینهای امدادی و اورژانسی»، «اخلال در نظم و آرامش جامعه» و «تشویش اذهان عمومی» متهم .
حسین سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران، هفتم آبان ۱۴۰۱ در سخنانی در شیراز خطاب معترضانی از حدود شش هفته پیش از سخنرانی در سراسر کشور تظاهرات ه ند گفت: «امروز آخرین روز شرارت شما .» او در همین حال گفت: «انقلاب شکوهمند اسلامی با شرارت تعداد معدودی فریبخورده هرگز آسیب نخواهد دید.»
برخی ناظران نوشتند اخطار حسین سلامی امروز «آخرین روز» ، میتواند نشان با نیروهای امنیتی سرکوب خود را در مقابله با ناآرامیهایی سراسر ایران را درنوردیده، تید کنند.
حسین سلامی در مراسم از جوانان ایران خو دیگر خیابانها نید و در تظاهرات و اعتراضها مشارکت نکنند. وی گفت «شرارت را پایان دهید، دیگر خیابان نیایید، از جان ملت چه میخواهید؟»
اينها اضافه میشود بر دیگر سخنان و تهدیدهای مقامها و مسئولان جمهوری اسلامی ایران، ازجمله غلامحسین محسنی اژهای، رئیس قوه قضائیه، گفته : «برای عناصر و مسببان اصلی اغتشاشات اخیر، هیچ جای ارفاق وجود ن.»
سرکوب اعتراضات را میتوان دو بخش تقسیم : یکی سرکوب خیابانی و دیگری سرکوب فعالان و حرکتهای اعتراضی.
سرکوب خیابانی
نیروهای حکومتی جمهوری اسلامی برای سرکوب خیابانی اعتراضهای سال ۱۴۰۱ از ابزارها و روشهای متعدد و گناگونی فاده ند:
- شلیک مستقیم گلوله:
اسناد شلیک مستقیم معترضان توسط نیروهای امنیتی در اعتراضات ۱۴۰۱ ثبت ه ؛ تیراندازیهایی جان بسیاری از شهروندان را گرفت و شمار بیشتری را هم زخمی .
حمید رضا روحی در اعتراضات تهران از ناحیۀ سینه هدف اصابت گلوله جنگی قرار گرفت، یا غزاله چلاوی هنگام اصابت گلوله در حال فیلمبرداری از اعتراضات شهر آمل ، دو مورد مشهور از کشتهگان در اثر شلیک مستقیم مأموران حکومتی هستند.
تصاویر زیادی هم از شلیک تیر جنگی معترضان در مناطق نشین منتشر ه ، همچون مهاباد و جوانرود طی آن دهها تن از معترضان کشته ند. تیراندازی مستقیم معترضان در شهر زاهدان در ان سیستان و بلوچستان هم تکرار ؛ روزی «جمعه سیاه زاهدان» نام گرفت. شبیه واقعه در شهرهای خاش و جاسک در ان سیستان و بلوچستان هم روی داد.
- شلیک چشمان معترضان
در جریان سرکوب اعتراضات سال ۱۴۰۱، شمار زیادی از معترضان از ناحیۀ چشم هدف گلولههای نیروهای امنیتی قرار گرفتند؛ اقدامی «سازمان حقوق بشر ایران» آن را «هدفمند» توصیف .
ارزیابی نهاد مستقر در اسلو نروژ بر مبنای روایتهایی مجروحان و آسیبدیدگان اعتراضات اخیر بازگو ه و گفتهاند مأموران امنیتی شکل «هدفمند» صورت و چشمهای آنها را نشانه گرفتند.
سازمان حقوق بشر ایران همچنین یادآوری ه شلیک صورت و چشم افراد شرکتکننده در تجمعات اعتراضی ۱۴۰۱ در بیشتر شهرهای ایران گزارش ه و مجموع موارد احتمال سیستماتیک ن اقدام مأموران امنیتی را تقویت میکند.
هنوز آمار دقیقی از شمار معترضانی از ناحیه چشم مصدوم هاند وجود . آذرماه ۱۴۰۱، بیش از ۱۴۰ چشمپزشک با صدور بیانیهای اعلام ند از آغاز اعتراضات در شهریور همان سال تا زمان امضای بیانیه، شمار قابل توجهی از معترضان خاطر اصابت گلولههای ساچمهای و پینتبال چشمشان مراکز درمانی مراجع هاند. همچنین روزنامۀ گاردین در گزارشی از دریافت دهها عکس از معترضانی ساچمه داخل چشمشان اصابت ه ، خبر داد. روزنامۀ نیویورکتایمز هم در گزارشی از صدها معترضی خبر داد از ناحیۀ چشم و از فاصلۀ نزدیک هدف اصابت گلولههای فلزی یا پلیکی قرار گرفتند و نابینا هاند.
- تعرض و تجاوز جنسی
در جریان سرکوب اعتراضهای سال ۱۴۰۱ توسط نیروهای حکومتی، گزارشهایی از تعرض و تجاوز جنسی معترضان مرد و زن از سوی نیروهای حکومتی منتشر .
ازجمله روزنامۀ بریتانیایی گاردین در گزارشی منماه ۱۴۰۱ منتشر ، از گفتوگو با ۱۱ معترض زن و مرد ایرانی خبر داد گفتهاند در زمان باز توسط نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی مورد تجاوز جنسی، خشونت جنسی، ضرب و شتم و شکنجه قرار گرفتهاند.
بر اساس گزارش، برخی از معترضان در خودرو ون نیروی انتظامی یا در خیابان مورد حمله قرار گرفتهاند و برخی دیگر حین باز در پاسگاه پلیس یا بازگاهها و زندانها.
- رن کودکان و نوجوانان
در جریان اعتراضات سال ۱۴۰۱ گزارشهای متعددی از کشته ن کودکان با گلوله نیروهای امنیتی یا رن و شکنجه آنها منتشر . از جمله سازمان حقوق بشری ههنگاو اسامی ۱۸۶ کودک و نوجوان (۱۵۴ پسر و ۳۲ دختر) را در جریان خیزش ۱۴۰۱ ایران دست نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی ره هاند منتشر برخی از آنان چند سال حبس و ۷۴ ضر شلاق و نیز جریمه مالی محکوم ند.
عفو بینالملل هم در باره گزارش داد نوجوانانی در اعتراضات در ایران شرکت ه و باز هاند، مورد «شکنجههای هولناک و خشونت جنسی» قرار گرفتند. گفته نهاد خشونت علیه نوجوانان یک راتژی برای سرکوب خو آزادی .
بنابر گزارش، سپاه پاسداران، بسیج، پلیس امنیت عمومی و سایر نیروهای امنیتی و اطلاعاتی جمهوری اسلامی از روشها برای «تنبیه، تحقیر و گرفتن اعتراف» از نوجوانان فاده میکنند.
گزارش عفو بینالملل، نوجوانان توسط لباسشخصیها از خیابانها ره ه یا بطور مستقیم در جریان اعتراضات دستگیر میشوند. همچنین روشن نیست چند نوجوان در میان هزاران معترض بازی در ایران هستند.
- اختلال گسترده و قطع ترنت
بنا بر گزارش رسانهها و نهادهای ناظر بینالمللی، در روزهای ابتدایی اعتراضهای ۱۴۰۱، اتصال ترنت در ایران میزان ۶۷ درصد میزان معمول کاهش یافت. در روزهای بعد ترنت خطوط تلفن همراه در بخشهای گستردهای از ایران قطع . پیامرسان واتساپ و شب اجتماعی ستاگرام هم فیلتر ند؛ اقداماتی با هدف جلوگیری از انتشار اخبار اعتراضات و ارتباط معترضان با یکدیگر صورت گرفت.
سرکوب معترضان و فعالان
- فشار بر خانوادههای کشتهگان اعتراضات
خانوادههای کشتهگان اعتراضات از بدو قربانی ن فرزند یا عضو خانوادهشان تحت فشار و تهدید نهادهای امنیتی قرار گرفتهاند؛ از فشار نیروهای امنیتی برای تحریف دلیل جان باختن فرزندانشان تا مانعتراشی در تحویل پیکرها و ممانعت از برگزاری هرگونه مراسم.
گزارشها حکایت از آن با نزدیک ن سالگرد اعتراضات، فشارها بر خانوادهها بیشتر . رضا شفاخواه، وکیل دادگستری، در باره سایت دیدهبان ایران گفته نهادهای امنیتی «شروع احضار خانوادههای داغدار یا معترضینی هاند سال گذشته در اعتراضات شرکت ه و برایشان پرونده امنیتی تشکیل ه . از بسیاری تعهد گرفتهاند اگر اتفاقی افتاد، در خیابانها حضور نخواهیم و فراخوانی منتشر نخواهیم .»
۳۰ مرداد هم عفو بینالملل گزارش داد مقامهای جمهوری اسلامی ایران آزار و اذیت خانوادۀ کسانی را سال گذشته در جریان سرکوب جنبش «زن زندگی آزادی»، «طور غیرقانونی» دست نیروهای امنیتی ایران کشته ند، «افزایش داده ».
بنا بر گزارش، حکومت ایران از «ارعاب خانوادهها برای ساکت ن آنها و مصون ساختن عاملان جنایات از مجازات» فاده میکند.
- افزایش فشار بر روزنامهنگاران
در روزهای اعتراضات ۱۴۰۱ و پس از آن، فشارهای نهادهای امنیتی بر روزنامهنگاران در ایران چند برابر ه . بر اساس گزارشهای متعدد تا ۱۶ دی ۱۴۰۱ دستکم ۷۳ روزنامهنگار (شامل خبرنگار،گزارشگر و عکاس روزنامهنگار) در ایران باز هاند. برخی از آنها طور موقت و با قرار وثیقه آزاد هاند، اما بیشتر آنان همچنان در باز سر میبرند.
وکلای دادگستری وکالت معترضان را بر عهده گرفتند نیز در جریان سرکوب اعتراضات و پس از آن تحت فشار قرار گرفتند، ویژه در شهرهای نشین ایران.
۲۲ تیرماه گذشته پایگاه حقوق بشری ههنگاو از احضار ۵۴ وکیل امضاکننده «بیانیه حمایت از خانوادۀ مهسا (ژینا) امینی» در بوکان خبر داد.
نوشته پایگاه، دادسرای عمومی و انقلاب بوکان با احضار فشار بر ۵۴ وکیل فعال شهرستان را تید ه و در «ابلاغیهای عجیب» مدعی ه وکلا در ارتباط با «انتشار عکس، تصاویر و مطالب خلاف عفت عمومی» احضار هاند.
- محدودیتهای گسترده علیه دانشجویان معترض
اعتراضات «زن زندگی آزادی» داخل دانشگاهها هم کشیده . برای سرکوب و کنترل اعتراضها، نهادهای حکومتی اقدامات گستردهای انجام دادند. علاوه بر باز برخی دانشجویان معترض، شمار بسیاری از دانشجویان را از ورود دانشگاهها یا خوابگاههایشان منع ند، براساس حکمهایی بدون برگزاری کمیته انضباطی و بدون زمینۀ قانونی صادر میشود و دانشجویان و خانوادههای آنان تحت فشار میگذارد.
با بالا گرفتن انتقادها از احکام ممنوعالورودی دانشجویان، ۲۱ آبان ۱۴۰۱عبدالله معتمدی، رئیس دانشگاه علامه طباطبایی تهران، گفت: «براساس دستور جدید شورای امنیت ملی، علاوه بر رئیس دانشگاه، کمیته انضباطی میتواند دربارهٔ ممنوعالورودی دانشجویان تصمیم بگیرد».
- اخراج اساتید معترض از دانشگاهها
در پی اعتراضهای سال ۱۴۰۱ موجی از اخراج اساتید معترض از دانشگاهها نیز شروع . همچنین برخی رسانهها گزارش دادهاند دولت ابراهیم رئیسی در پی جذب ۱۵ هزار عضو هیئت علمی جدید دانشگاهها هستند.
سایت تجارت نیوز در باره چنین گزارش داد: « موج اخراج اساتید دانشگاهها، حواشی حذف برخی رشتهها، تغییر ظرفیت پذیرش برخی از رشتهها و… همه نشان از یک تغییر اساسی در ساحت آموزش عالی و دانشگاههای کشور ؛ قطعات پازلی وقتی کنار هم قرار میگیرند نیتهای پشت پردۀ ماجراها را فاش میکند. برخی آن را خالصسازی دانشگاهها نام نهادهاند. محسن رنانی، اد گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان آن را انقلاب فرهنگی دوم و کودتا علیه نظام علم میداند».
در میان موج واکنشها اخراج اساتید معترض یا حامی اعتراضات، هفت انجمن علمی ایران نیز با انتشار بیانیهای نوشتند: «با تأسف و درد روزها جامعه علمی ایران با پدیده اخراج گسترده و برخوردهای امنیتی با دانشجویان مواجه ».
پیش از آن انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه شریف هم با صدور بیانیهای در اعتراض اخراج شماری از اساتید دانشگاه اعلام ه دانشگاه « محاصرۀ دستگاههای امنیتی» درآمده .
- تشکیل پرونده و ممنوع ن هنرمندان معترض
در جریان اعتراضها، دهها تن از هنرمندان ازجمله شماری از چهرههای سرشناس حمایت خود را از اعتراضها اعلام ند. در میان، هنرمندان زن نیز با از سر برن حجاب اجباری، همراهی خود را با معترضان اعلام ند.
شماری از هنرمندان از سوی نیروهای امنیتی باز و برای آنها پرونده قضایی تشکیل . هنرمندان معترض همچنین از ادامه فعالیتهای هنری خود در عرصههای گوناگون منع ند.
دیدگاهتان را بنویسید