وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران روز پنج‌شنبه ۲۶ مرداد در نخستین سفر دیپلماتیک خود به ریاض پس از آشتی جمهوری اسلامی با عربستان، مذاکراتی را که با همتای سعودی خود در ریاض انجام داد، «موفقیت‌آمیز» توصیف کرد.

حسین امیرعبداللهیان گفت: «خرسند هستیم که گفت‌وگوهای نتیجه‌بخش و مهمی داشتیم» و «خوشبختانه روابط دو کشور در مسیر درستی قرار گرفته و مصمم هستیم تا همکاری‌های خود را در زمینه‌های مختلف گسترش دهیم».

به گزارش خبرگزاری رویترز، فیصل بن‌فرحان، وزیر خارجه عربستان، در نشست خبری مشترک با همتای ایرانی‌اش گفت عربستان امیدوار است که ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور اسلامی ایران، در پی دعوت سلمان بن‌عبدالعزیز، پادشاه عربستان، به این کشور سفر کند. وزیر خارجه ایران در پاسخ گفت این دیدار «به‎‌زودی» انجام خواهد شد. اما تاریخی برای آن ذکر نکرد.

سفر حسین امیرعبداللهیان به عربستان شش ماه پس از توافق تجدید مناسبات تهران و ریاض، و در شرایطی انجام شد که دو کشور در تلاش برای کاهش تنش میان خود هستند.

ایران و عربستان دهه‌ها رقیب منطقه‌ای یکدیگر بودند اما خصومت بین آن‌دو در یک دهه اخیر به اوج خود رسید.

چالش‌های بین دو کشور به‌ویژه در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران، جنگ در یمن و مسئله تأمین امنیت در آبراهه خلیج فارس همچنان وجود دارد.

وزیرخارجه عربستان دو ماه پیش یک دیدار یک روزه از تهران داشت.

حسین امیرعبداللهیان که در پنج ماه گذشته چهار بار با همتای سعودی خود در اردن، پکن، کیپ‎تاون و سپس تهران گفتگو کرده بود، چند روز پس از آن به ریاض رفت که رسانه‌های ایران از بازگشایی سفارت عربستان در تهران و آغاز به کار کنسولگری سعودی در هتلی در شهر مشهد خبر دادند. اما مقامات سعودی این امر را رسما تأیید نکرده‌اند.

علی‌رضا عنایتی، مدیرکل امور خلیج فارس در وزارت خارجه، که به عنوان سفیر ایران در عربستان، در دوران جدید از روابط دو کشور تعیین شده، حسین امیرعبداللهیان را در سفر به ریاض همراهی کرده است.

به گزارش رسانه‌های ایران، همراهی آقای عنایتی در این سفر به منزله آغاز فعالیت رسمی او در ریاض است.

با این حال، وزیر خارجه عربستان در نشست خبری ریاض گفت سفیران بعد از گشایش رسمی دو سفارت، کار خود را آغاز می‌کنند. هنوز معلوم نیست که سفیر عربستان در ایران چه هنگام وارد تهران خواهد شد.

به‌گزارش العربیه، شاهزاده بن‌فرحان اما گفت که عربستان مایل است توافقات پیشین امنیتی و اقتصادی را که بین طرفین وجود داشت، اجرایی کند.

در طول این هفته در جریان نمایشگاه تسلیحاتی سالانه مسکو با نام «ارمیا-۲۰۲۳» که در حاشیه آن یک همایش امنیتی نیز با حمایت کرملین برگزار شد، هیئت‌های اعزامی نظامی ایران و عربستان با یکدیگر دیدار و گفتگو کرده بودند.

آخرین بار محمدجواد ظریف، وزیر خارجه دولت حسن روحانی، مقارن با توافق برجام در سال ۱۳۹۴ برای ابلاغ تسلیت دولت ایران به مناسبت فوت ملک‌ عبدالله، پادشاه وقت سعودی، به عربستان رفته بود.

عربستان زمانی کوتاه پس از آن دیدار، در حالی که نیروهای وابسته به جمهوری اسلامی ایران در «اعتراض» به اعدام شیخ نمر باقر النمر، یک روحانی شیعه و ۴۶ شیعه دیگر در عربستان، به سفارت سعودی در تهران و کنسولگری آن کشور در مشهد حمله کردند، روابط خود را با ایران قطع کرد.

بحران مناسبات سعودی با ایران سرآغاز تیرگی شدید در روابط شماری از دولت‌های حامی سعودی با ایران نیز بود و برخی از دولت‌ها سفیران خود را برگردانده و روابط با تهران را تا مدت‌ها قطع یا محدود کردند.

محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان، در آغاز به قدرت رسیدن خود علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران را با آدولف هیتلر در حکومت آلمان نازی مقایسه کرده و گفته بود در صورت خوی تجاوزگری رژیم ایران، می‌توان بحران را به خاک ایران کشاند.

او در طول سال‌های بعد نیز بارها از «تفکر افراط‌گرایی» در حاکمیت ایران شدیدا انتقاد کرد.

اما از زمانی که همه‌گیری کووید رو به پایان رفت و مناسبات کشورهای جهان دستخوش تغییراتی شد، و سپس به‌دنبال خروج پرهرج‌ومرج آمریکا از افغانستان، کشورهای عرب حوزه خلیج فارس، از جمله عربستان، روابط پرچالش خود با ایران را مدیریت کرده و درصدد کاهش تنش‌ها برآمدند.

در پی میانجی‌گری موفق حکومت چین در آخرین ماه‌های سال گذشته بین تهران و ریاض و سلسله نشست‌هایی که حدود یک هفته در پکن برگزار شد، دبیر وقت شورای امنیت ملی ایران همراه با مشاور امنیت ملی سعودی توافق ازسرگیری مناسبات، شامل اعزام دوباره سفیر و نوگشایی مراکز دیپلماتیک خود را امضا کردند.

در این میان، هرچند بحران در یمن میان حوثی‌های مورد حمایت ایران با گروه‌های هم‌سو با سعودی کماکان ادامه یافته، اما در نتیجه یک سری توافق‌های میان طرفین با دخالت مستقیم عربستان، از شعله‌های جنگ یمن نیز به میزان زیادی کاسته شده و طرفین به تبادل اسیر و عملی کردن برخی از توافق‌ها برای کاهش تنش اقدام کرده‌اند.

حوثی‌ها کماکان کنترل کامل خود بر صنعا، پایتخت یمن، و شمار دیگری از مناطق راهبردی این کشور را ضمن تقویت گسترده رابطه با تهران، حفظ کرده‌اند.

با استفاده از گزارش خبرگزاری رویترز، آسوشیتدپرس، بخش انگلیسی العربیه، رسانه‌های ایران، رادیوفردا/ف.ر/ک.ر