————- معرفی کتاب ————
“دیروز که بدنیا نیامدم” نام اثر جدید هوگو مرسیه است.

مرسیه پزوهشگر و استاد علوم شناختی در موسسه ژان نیکو پاریس است. کتابی است بسیار تامل برانگیز که بعد از خواندن آن حتما بفکر فرو خواهید رفت. نویسنده خود معترف است که کتاب تا حد زیادی خلاف جهت جریان حاکم بر روانشناسی اجتماعی و علوم شناختی است. جریان اصلی روانشناسی اجتماعی معتقد است که انسانها بسیار تحت تاثیر تبلیغات و خطاهای متعدد شناختی هستند و نظام پردازش عوام بسیار مستعد هجوم تبلیغات عوام فریبانه است.

اتفاقات سالهای اخیر در غرب و ظهور جریانات پوپولیستی و دیدگاههای افراطی این بدبینی را تشدید کرده است. انبوه شایعات نادرست، تئوری های توطئه و ادعاهای ضد علمی و غیر عقلانی در صفحات رسانه های اجتماعی با دنبال کنندگان میلیونی را موید این نکته می دانند. مرسیه که قبل تر کتاب جالب دیگری بنام “معمای خرد” را بکمک دَن اشپربر تالیف کرده است تا حدی متفاوت می اندیشد. او مدعی است که درباره قدرت عوام فریبان و دماگوگها اغراق شده است و عوام آنگونه که تصور می شود خام و ساده لوح نیستند.

در فصلهای متعدد کتاب، او سعی دارد با ارائه مثالهای جالب و خواندنی از انتخابات در آمریکا، دیکتاتوری هیتلر، فرار غزال از دست صیاد، ایمیلهای کلاهبرداری نیجریه ایی، ادعاهای محیرالعقول درباره رهبر کره شمالی گرفته تا فرقه های نوظهور و شرکتهای تبلیغاتی نشان دهد که آنگونه که گفته شده سیستم شناختی و نقادانه انسانها مختل نیست و مردم فریبان در بیشتر موارد ناکام می مانند. مردم نیز با وجود گسترش انبوه شایعات مجازی و غیر مجازی براحتی دستخوش تغییر رفتار نمی شوند.

در بسیاری موارد بنظر می رسد که تبلیغات مردم را گمراه کرده است در حالیکه به اعتقاد مرسیه، در درصد قابل توجهی جهت بردار معکوس است و موارد تبلیغات و پیام مردم فریبان نه علت تغییر دیدگاهها و رفتار مردم بلکه معلول آن است. دماگوگها فرصت طلبانه مکنونات گروهها را علنی می کنند و بر موج رفتاری سوار می شوند نه آنکه آنرا ایجاد کنند. در مجموع کتاب اخیر مرسیه تلاشی است برای اعاده حیثیت از سیستم شناختی انسان و قدرت قضاوت توده ها و تعدیل تفکر حاکم بر علوم شناختی در باره آسیب پذیری ما. این کتاب را باید با دقت و احتیاط خواند.

من شخصاً آرزو دارم ادعاهای او درست باشد و ما انسانها آنقدرها هم متاثر از شیادان و فریبکاران نباشیم. شاید این کتاب بنوعی مرهمی باشد برای روزگار پرتلاطم.
————- منابع تکمیلی ————

#دکتر_آذرخش_مکری