در جنگ بین علی و معاویه چه کسی بر حق بود؟

پس از شهادت حضرت عثمان -رضي الله عنه- انگار رب العالمين تصميم داشت، مسلمين را مورد آزمايش قرار دهد، به همين جهت فتنه و آشوب آغاز شد. معاويه -رضي الله عنه- معتقد بود که حضرت عثمان -رضي الله عنه- مظلومانه شهيد شده است و نبآيد در انتقام گرفتن از قاتلين هيچگونه نرمشی به خرج داد. از آن طرف نيز منافقين که از قبل منتظر چنين فرصتی بودند و خوشحال و خرسند از اينکه بين اين دو امير بزرگ، اختلافی ايجاد شود، خود را در ميان لشکريان حضرت علی -رضي الله عنه- پنهان کرده بودند.
به دلايلي که حضرت علی -رضي الله عنه- داشتند، تصميم گرفت که آنها را تحويل ندهد وهمين سبب ايجاد اختلاف بين حضرت علی و معاويه -رضي الله عنهما- گرديد.
علامه ابن كثير اين داستان را اينگونه بيان می کند:
حضرت ابو مسلم خولانی -رضي الله عنه- با جمعی از صحابه نزد معاويه -رضي الله عنه- رفتند و ايشان را به بيعت با حضرت علی-رضي الله عنه- دعوت دادند، و اين گونه معاويه
-رضي الله عنه- را خطاب کردند: آيا می خواهی با علی وارد جنگ شوی؟ چه فکر کرده ايی؟ آيا از نظر علم و فضل با ايشان برابری؟ معاويه -رضي الله عنه- پاسخ داد: به خدا قسم من چنين تصوری ندارم، و خيلی بهتر از شما می دانم که حضرت علی -رضي الله عنه- از من بهتر است. اما آيا شما نيز اين را قبول نداريد که عثمان -رضي الله عنه- مظلومانه شهيد شد؟ من پسر عمويش هستم. به همين جهت برای انتقام خون او و قصاص از قاتلين، از همه حقدارترم. شما نزد حضرت علی برويد و بگوييد، اگر قاتلين حضرت عثمان -رضي الله عنه- را تحويل دهد، امر خلافت را به او می سپارم و همگی با او بيعت می کنيم.
هيات مذکور نزد حضرت علی -رضي الله عنه- آمدند و پيغام معاويه-رضي الله عنه- را رساندند، اما حضرت علی-رضي الله عنه- به دلايل موجهی که در دست داشت از تسليم قاتلان خودداری نمود، و همين سبب شد که اهل شام که همگی گوش به فرمان معاويه-رضي الله عنه- بودند با حضرت علی بيعت نکنند و اختلاف شروع شد.[1]
اما با توجه به همه اينها آن دو بزرگوار، احترام يکديگر را نگه می داشتند، و هيچکدام برای کسب پست و مقام و رياست جنگ نمی کردند. بلکه هر يک خود را بر راه صحيح و صواب می دانست و به خاطر همان جنگ می کرد.
البته نظريه علماء و جمهور اينست که حضرت علی-رضي الله عنه- در اين کشمکش بر حق بوده و اين خطای اجتهادی بوده که از معاويه-رضي الله عنه- سر زده است.[2]
[1] – حضرت معاويه و حقايق تاريخی / ص 263.
[2] – البدايه و النهايه / ج 8 / ص 129.